Žandarmerija – posebna jedinica policije

Osnovne nadležnosti

Prema uredbi o specijalnim i posebnim jedinicama policije, Žandarmerija – posebna jedinica policije koja izvršava policijske i druge unutrašnje poslove i zadatke, kada postoji stanje povećanog rizika po stanje javne bezbednosti, kao i ugrožavanje bezbednosti ljudi i imovine u većem obimu.

Ono što posebno skreće pažnju jeste da Žandarmerija po naređenju direktora policije, samostalno ili u saradnji sa organizacionim jedinicama Ministarstva i ostalim subjektima bezbednosti, planira, organizuje i izvršava zadatke u uslovima kada postoji neposredna opasnost od nastanka krizne situacije, vanrednih događaja, kao što su: pretnje oružanom pobunom, pretnjom od izvršenja ili izvršenim terorističkim akcijama, javnim okupljanjima, elementarnim nepogodama i drugim nesrećama i opasnostima.

Organizacija i teritorijalna rapoređenost

Žandarmerija u svom sastavu ima Komandu, koja je smeštena u Beogradu, i četiri odreda: u Beogradu, Nišu, Kraljevu i Novom Sadu. Svi odredi imaju svoju oblast odgovornosti, ali se po potrebi mogu angažovati na teritoriji cele države.

Kratak istorijat

Istorija srpske Žandarmerije je duga i počinje 1861. godine kada je ukazom Kneza Mihajla Obrenovića osnovana. Osnovni zadatak jedinice bio je da održava javni red i mir u Beogradu. Ta prvoosnovana  žandarmerijska četa brojala je 120 ljudi (sa 15 konjanika). U kasnijim godinama menjao se položaj, forma i oblik delovanja, kao i nadležnosti Žandarmerije.

Zakonom o ustrojstvu Vojnog ministarstva koji je stupio na snagu 1864. godine, Žandarmerija je ušla u sastav vojske. Jedinica je u svom sastavu pored pešadije, imala konjicu i artiljeriju. Ministarstvo vojske snabdevalo jedinicu naoružanjem, sanitetskim materijalom i opremom.  Žandarmerija ovim zakonom dobija dodatnu nadležnost da uguši pobune i spreči pučeve.

Kao sastavni deo vojske, Žandarmerija je bila podređena Ministarstvu unutrašnjih poslova sa svim policijskim ovlašćenjima. Ovakvim ustrojstvom, Žandarmerija je bila ništa drugo do kompromis Vojske i Policije. U domenu Policije, jedinica je imala svrhu efikasnijeg obavljanja svih složenih i posebnih policijskih poslova u mirnodopskim uslovima u državi, dok u ratnim uslovima kao elita Vojske je predviđena da bude okosnica.

Kasnije Zakonom o Žandarmeriji iz 1881. i 1921. godine, jedinice srpske Žandarmerije se približavaju i postaju slične jedinicama tog tipa u evropskim državama.

Završetkom Drugog svetskog rata, dolazi do ukidanja jedinice Žandarmerije, uspostavlja se potpuno nov sistem upravnih vlasti i prekinut je svaki kontinuitet sa predratnom Jugoslavijom.

Nakon petooktobarskih događaja 2000. godine na osnovu odluke Vlade Republike Srbije, 25. juna 2001. godine u okviru Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije ponovo je oformljena Žandarmerija.

Tragajući za bitnim događajima u našoj istoriji, možemo videti na koji način je delovala jedinica Žandarmerije. Nabrojaćemo samo neke događaje od mnogih :

• godine u vreme incidenta oko Čukur česme, jedinica Žandarmerije po svojoj opremljenosti i naoružanju jedina bilI sposobnI da se suprotstavi turskoj vojsci iz tvrđave. Ostale snage su zatajile. Stajaća vojska pojavila se tek posle dva dana, a narodna vojska se pojavila teka kada se sve završilo.
• Jedinica je imala značajnu i presudnu ulogu u gušenju Timočke bune 1883 godine.
• godine jedinica dobija odrede širom zemlje i zauzima bitnu ulogu u oba balkanska rata
• U Prvom svetskom ratu ostala je ponosno upisana istorijska bitka za odbranu Beograda 1914/1915godine, pod komandom majora Gavrilovića i sremskog Odreda Žandarmerije, sastavljenog i od preživelih žandarma i nešto vojnika Desetog kadrovskog Puka i dobrovoljaca koji su u toj bici otišli u večnu slavu srpske istorije i istorije Beograda. Preostali preživeli žandarmi iz beogradskog Odreda sa dobrovoljcima su bila glavna odstupnica i obezbeđenje povlačenja srpske Vojske preko Albanije (Prizren-Skoplje-Bitolj).
• Na Solunskom frontu 1916. godine sakupljeno je bilo 300 žandarma, koji su tada činili poslednji Bataljon Žandarmerije, dok je manji broj raspoređen po operativnim Pukovima. Do kraja rata Žandarmerija je izgubila u herojskim borbama više od pola svog predratnog sastava.

Sagledavši istorijski razvoj, možemo uvideti ključnu karakteristiku po kojoj je Žandarmerija određena kao policijska posebna Jedinica, koja funkcioniše po vojnim pravilima : linija komandovanja, zvanja, oprema i uniforma, naoružanje, obraćanje i sl.

PROČITAJTE I TEKST O NAORUŽANJU ŽANDARMERIJE!